restauratie

VERLOREN of BESCHADIGDE KUNSTWERKEN

Niet altijd worden kunstwerken met de grootste zorg behandeld, integendeel, de geschiedenis staat bol van kunstwerken die moedwillig vernietigd werden of zo aan hun lot werden overgelaten dat het volledig in verval raakte

Maar ook de "tand des tijds" brengt schade aan
Ouderdom, luchtvochtigheid (teveel of te weinig), temperatuur, kwaliteit van de lucht (zuur), te veel licht, dieren (houtwormen, motten, fecaliën van vliegen, spinnen...) zijn allemaal factoren die het werk langzaam stuk maken
Ook de berging in musea of transport van het ene naar het andere museum voor tentoonstellingen kunnen schade veroorzaken

Enkele voorbeelden van moedwillige vernietiging of beschadiging:

In de Nederlanden (huidig Nederland en België) was dit een conflict tussen christenen en calvinisten. Deze laatsten zijn gekant tegen de verering van heiligen en laken het tentoonspreiden van rijkdom. Kerken moeten sober zijn
Bijzonder Gent werd hierdoor getroffen, heel veel kerken werden geplunderd en werden de schilderijen en beelden vernietigd. Ook vastzittende beelden en fresco's moesten er aan geloven. Ook boeken werden vernietigd. De volledige bibliotheek van Het Pand werd in de Leie gekieperd, waarop laconiek werd gezegd, we kunnen zo over de Leie stappen!

Verschil in religie is vaak de aanleiding geweest tot het vernietigen van kunst gemaakt door een andere religie

Herinner je in 2001 de vernietiging van de twee reuze boeddhabeelden (52 en 38m hoog) in de Bamiyan vallei in Afghanistan door de Taliban. Boeddha behoort niet tot de (radicale) islam en moet dus vernietigd worden. Zo was er vrij recent een oproep van een Bahreinse Sjeik om de piramides van Egypte te vernietigen, want het waren monumenten van een volk dat meerdere goden aanbad. De toeristen in Egypte zouden dan meer naar de moskeeën komen!
Wat hebben de christenen niet vernietigd in Jeruzalem ten tijde van de verschillende kruistochten?

Soms is het ook compleet uit gebrek aan kennis, zoals bij de Franse revolutie. Het was geen religieuze strijd, maar politiek, gericht tegen de koning (en het geldverslindende instituut dat dit was). In vele kerken, ook en vooral de Notre Dame werd elk beeld waar een kroon opstond stuk geslagen, onthoofd. Hoewel deze figuren vaak om andere redenen een kroon droegen en geen koningen waren

Ook werden werken vernietigd door koningen, keizers...of andere leiders van een natie. Denk maar aan de talrijke werken (schilderijen, beelden, boeken... die door nazi Duitsland werden vernietigd omdat dat ventje met de snor het Entartete kunst noemde

Bij oorlogen gaan natuurlijk ook heel wat werken verloren, gebouwen worden in brand gestoken of worden plat gebombardeerd, waardoor de kostbare inboedel uiteraard mee vernietigd wordt

Ook rampen zoals branden of andere natuurrampen veroorzaken schade of totale vernietiging van kunstwerken

Soms is het wel potsierlijk zoals "het Laatste Avondmaal" van da Vinci overkwam. De paters vonden blijkbaar dat ze een omweg moesten maken om naar het convent (vergaderzaal) te gaan en kapten een gat in de muur om er een deur te maken. Dat daardoor de onderkant van het fresco er moest aan geloven was bijzaak

In een museum in het Duitse Dortmund heeft een poetsvrouw een deel van een kunstwerk weggeschrobd
Het werk van kunstenaar Martin Kippenberger (1953-1997) bestaat uit een menshoge toren uit houten platen. In het midden onderaan bevindt zich een rubberen bak met een witte kalkvlek, die door de 'gründliche' kuisvrouw dus deels weggepoetst werd. Het werk van Kippenberger heeft een geschatte waarde van 800.000 euro
"Dat was de bedoeling van de kunstenaar niet", zegt Dagmar Papajewski, woordvoerster voor de stad Dortmund. De poetsdienst zou zelfs de strikte aanwijzing gekregen hebben om de werken te beschermen. "Dat is net zoals thuis, daar zegt men ook: "Alles schoonmaken, maar van de schrijftafel blijf je af." In een museum zijn dergelijke orders natuurlijk strenger"
In 1986 werd de installatie Fettecke (Vethoek) van de kunstenaar Joseph Beuys (1921-1986) vernietigd door overijverig reinigingspersoneel. De Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen moest toen 40.000 Duitse marken aan schadevergoeding neertellen. (Artikel De Morgen online)

Een schoonmaakster van het prestigieuze Tate Britain in Londen heeft per vergissing een kunstwerk weggegooid omdat ze dacht dat het om afval ging
Het werk van de Duitse kunstenaar Gustav Metzger kon wel worden gerecupereerd. Het kunstwerk van Metzger was een soort transparante vuilniszak gevuld met kranten en ander oud papier
Het dateert uit 1960 en was te bezichtigen op de "Art and the sixties" tentoonstelling in de Tate Britain-galerij, een van de belangrijkste musea in Londen
De schoonmaakster deponeerde de zak bij het andere vuilnis in de veronderstelling dat het werkelijk om afval ging. Het werk kon worden gered maar volgens de kunstenaar is het te zwaar beschadigd om nog tentoongesteld te worden. Hij verving het vernielde werk door een ander exemplaar (Artikel Het Nieuwsblad online)

Regelmatig worden ook werken in musea beschadigd door messteken, inkervingen, begieten met zuren...

Soms zijn werken na een ramp of na een opzettelijke ingreep toch nog te redden en dan spreekt men over restauratie

volgende pagina