INTERVIEW MET JAN VAN EYCK
In restaurant/brasserie "De Rechtvaardige Rechters", naast "Het Vosken" op het St.-Baafsplein ging dit interview door, onder het eten van een lekkere lamsschotel en een pittig rood wijntje.
De interviewer (verder RC genoemd) contacteerde Jan Van Eyck (verder JVE) via een advertentie in een krant.
Ik was met het openbaar vervoer, was dus een beetje te laat, Jan zat reeds op mij te wachten.
RC: Dag meneer Van Eyck
JVE: Zeg maar Jan
RC: Dag Jan
RC: Ik zal maar meteen met de deur in huis vallen?
JVE: Oei, let op dat je je geen pijn doet!
RC: Euh, ja, nee, ik bedoel...
(blijkbaar is deze zegswijze nog niet bekend in de 15de eeuw)
RC: Er zijn er die beweren dat Hubert niet bestaan heeft. Anderen beweren van wel, dat hij, net als jij geboren is in Maaseik of in Arendonk, in 1366 en jij in 1390. Dat is 24 jaar verschil, een achterkomerke?
JVE: Euh... daar spreek ik niet graag over. Waar ik geboren ben weet ik niet meer, ik was toen nog te klein. En wat mijn broer betreft, ja 24 jaar verschil is wel erg groot. Ik hoorde ooit eens een tante spreken over de schande van de familie, maar ja, je weet hoe tantes kunnen roddelen. Ik heb er toen geen aandacht aan besteed, ik was ook nog wat jong om het te begrijpen waarover ze het had. Mijn "broer" was al 6 jaar dood toen ik de laatste hand gelegd heb aan het retabel voor meneer Joos. Ik twijfelde toen ook, de woorden van die tante spookten in mijn hoofd en ik heb dan opzettelijk het eerste deel van het woordje (Fr)(P) ater onduidelijk op de lijst geschilderd. Ik heb hem toch altijd broere genoemd, niet papa, maar ja...
RC: Goed, ik begrijp dat je daar niet graag over spreekt. Iets anders, je schrijft regelmatig op je werken "Als ich can", wat bedoel je daar precies mee? Het is wel duidelijk dat je van Limburg bent, nu nog spreken ze daar van ich en dich.
JVE: Je spreekt dat wel een beetje vlug uit, bang dat je lammetje zal gaan lopen? Ik bedoelde daarmee dat ik een bescheiden jongen ben, dat ik mijn best zou doen om het mooi te maken. Ik heb ook gehoord dat ze dat later net omgekeerd hebben geïnterpreteerd, dat het zou klinken als: "Niemand kan beter"
Beste lezers, hier onderbreken we even voor de reclame, we zijn zo bij u terug.
- "Meneer Marcel heeft nu ook Daz ontdekt. Met Daz zou heel het schilderij er stralend wit hebben uitgezien"
- "Met Robein blijven uw kleuren schitteren, was na was. Alle merken van wasmachines prijzen dit aan"
Zo, hier zijn we terug, het lam smaakt heerlijk, we hebben nog een kelk wijn besteld.
RC: Jan, er zijn er ook die beweren dat het werk van het Lam Gods eigenlijk een kaart is, een schatkaart om de "Arma Christi" of "De Heilige Graal" te vinden. Ze leiden dit af omdat sommige letters in het rood staan, alle anderen in zwart of goud.
JVE: Luister, ik heb veel kaarten getekend voor mijn werkgever, Filips De Goede. Ik noemde hem zo omdat hij zeer goed betaalde voor mijn werk en omdat ik veel op reis mocht gaan. Ik las later in de geschiedenisboekjes en in Flèr dat ze die naam ook gebruikten in latere tijden. Maar als ik schilderijen maakte, dan waren het schilderijen verdorie!
Het is duidelijk dat hij opgewonden geraakt door deze opmerking. Zou dit er op kunnen wijzen dat die beweringen wel juist zijn? Ik wil van onderwerp veranderen om het lekkere eten niet te laten misvallen, maar Jan gaat verder.
JVE: Als ik aan teksten bezig ben op mijn werk wil ik die ook af hebben tegen dat ik het werk voor die dag stop. Soms geraakt de verf op en tegen dat die luiwammesen van leerjongens nieuwe hebben gestampt en gemengd duurt dat nogal een tijd en dan gebruik ik gewoon een restje van een andere kleur. Rood was er steeds in overvloed. Ik denk dat die leerjongens in mijn atelier geplaatst zijn door de vakbond ABVV (Alles Behalve Verf Vermengers). Meer moet men daar niet achter zoeken!
Vermits hij toch over het onderwerp verder wou, probeerde ik nog eens terug te komen op die kaart en om het weer een beetje goed te maken
RC: Ja, ik kon dat ook niet geloven, indien het een kaart zou zijn dan zou je niet op houten panelen geschilderd hebben, maar op doek, dat rolt wel wat makkelijker op.
Ook hier reageerde hij nogal fel op hoewel ik juist het omgekeerde effect had verwacht
JVE: Zwijg daarover verdomme, ik heb toen last genoeg gehad met de gilde van de wever(s)!
RC: Rustig Jan, rustig. Laat ons nog eens klinken!
JVE: Goed, maar stel dan zo geen stomme vragen meer, wil je?
RC: Oké Jan. Men beweert ook dat je regelmatig joodse symbolen in het werk hebt gebruikt. Is...
JVE: Ja, wat wil je, Jezus was toch een Jood? Wat is daar nu zo speciaal aan?
RC: Ja, natuurlijk, dom van mij.
JVE: A, je weet het, ik wou het je net ook zeggen, onder vrienden hé!
RC: Op het paneel van Maria staat de tekst onderste boven, men denkt dat dit is zodat God die boven haar zit, allee, ik bedoel op het altaarstuk links boven, die tekst zou kunnen lezen, is dat zo?
JVE: Luister, maar dat moet je niet in de tekst opnemen, dit is echt vertrouwelijk. We hadden de avond daarvoor een feestje gehad. Een geboorte gevierd in de familie en ich can niet zo goed tegen teveel wijn. Toen ik 's morgens aan het werk ging had ik er helemaal niet op gelet dat een van die leerjongens wat had opgeruimd, wat ook hun taak was natuurlijk. Maar iemand moet het paneel ook gedraaid hebben of verkeerd terug gelegd. Ik had het niet opgemerkt. Pas toen mijn ogen weer helemaal open waren zag ik het en heb dan natuurlijk maar op die manier verder geschilderd. Je kan verf moeilijk uitgommen!
RC: Ik beloof dat ik dat niet zal noteren.
Maar hoeveel geloof kan je hechten aan een journalist? Niet voor niets schermen ze steeds met geheimhouding van hun bronnen!
RC: In 1934 zijn twee panelen gestolen uit de Vijdkapel, Johannes de Doper en de Rechtvaardige Rechters. Wat...
JVE: Ik heb daarvan gehoord, madame Soleil heeft me dit verteld. Dat was trouwens ook op dat feestje, ze heeft dan altijd haar glazen bol bij als entertainment. Maar is dat echt gebeurd?
RC: Ja, de kranten stonden er vol van.
JVE: Ik heb het van in het begin nog gezegd tegen meneer Vijd, die 6de mei 1432 bij de inhuldiging. Ik zei: "Meneer Joos, dat staat hier niet veilig! Je zou dit beter aan het MOMA of het Louvre geven, dat werk verdient het ook." Maar ja, ik kan hem begrijpen natuurlijk. Het was zijn kapel, eigenhandig op getrokken, ik bedoel, betaald om het te laten bouwen.
RC: Johannes de Doper is vlug terug gekeerd, maar de Rechtvaardige Rechters zijn nog steeds spoorloos.
JVE: Ja, Jan, die jullie Johannes noemen, was een brave vent. Hij vond steeds zijn weg onmiddellijk terug. Hij had Christoffel niet nodig! Je weet wel, die grote meneer die reizigers begeleidde, omdat hij boven alles uit kon zien en ook kinderen hielp de rivier over te steken. Daarmee heeft hij nog last gekregen ook nadat een geval bekend werd van een zekere Van het Gat, maar zoals in die tijd sprak iedereen Latijn of Frans en werd hij Du Trou genoemd.
Maar die rechters, ik heb er ook mee afgezien, je kon ze echt niet vertrouwen! De ene wou niet naast de andere staan omdat die in een proces... ah, laat maar.
En zagen dat ze te lang op dat paard moesten zitten om te poseren. Het was voor mij ook geen pleziertje om die paarden in mijn atelier te krijgen, drie hoog, langs een smalle draaitrap! En achteraf hadden die leerjongens nogal wat bijkomend werk!
RC: Iemand, een zekere JVDV, zou dan een kopie hebben gemaakt van dit paneel zodat het retabel weer als geheel kon getoond worden.
Weer klonk zijn stem luider, een aantal mensen zat ons al verveeld te bekijken
JVE: Dat kan zo maar niet, er staat, of beter, er stond ook op de lijst dat het werk niet mocht gekopieerd worden zonder toestemming van de maker, en ik heb nooit zo'n aanvraag gekregen. Maar sommige kaders werden na mij overschilderd heb ik vernomen. Misschien was dit niet meer leesbaar.
RC: Niet alleen de kaders, maar ook veel andere delen zijn overschilderd, bijvoorbeeld de mantel van Joos Vijd en Elisabeth Borluut. En een aantal grisailles en...
JVE: Nu begin ik toch stilaan heel erg boos te worden, zo'n schoon werk, niemand kon beter dan ik!
Van die bescheiden jongen zoals hij zichzelf eerder noemde blijft precies niet veel over!
RC: JVDV zou zelfs op jouw paneel geschilderd hebben en een kop van zo een rechter hebben veranderd in de kop van een koning en...
JVE: Ik beschouw dit interview als beëindigd, mijn eten smaakt niet meer, de wijn vind ik ook al niet meer lekker, ik ben er volledig onderste boven van van wat je zegt. Ik ga naar huis. Ik hoorde al veel over voetbal hooligans, maar dit overtreft alles. Saluut!
Ik bleef verbouwereerd achter, ook ik had nu genoeg van het lam!
Ik heb Jan nooit meer terug gezien.